इडली, सॉरी आणि अडीच किलोच्या हाताची दख्खनेने घेतलेली दखल : जाट

मी ‘जाट’ सारख्या विचित्र नावाचा चित्रपट बघण्याची सुतराम शक्यता नव्हती.  चित्रपटच काय मी तर त्याचा ट्रेलरही बघितला नव्हता. पण एका मित्राच्या आग्रहाखातर त्याने टेलिग्रामवर पाठवलेला जाट एकदाचा डाऊनलोड करून पाहिला..... दोन दिवसांनी चित्रपटगृहात जाऊन पाहिला, दुसऱ्या दिवशी पुन्हा एकदा त्याच चित्रपटगृहात जाऊन (तिसऱ्यांदा) पाहिला आणि काही दिवसांनी टेलिग्रामवर चांगली प्रिंट आल्याने पुन्हा एकदा (फक्त पूर्वार्धातली फायटिंग) पाहिला.

पहिल्यांदा जेव्हा पाहायला घेतला तेव्हा पहिल्या अर्ध्या तासातच माझा आ वासला गेला होता. मी काही सनीचा डायहार्ड वगैरे फॅन नाही ही पूर्वसूचना आधीच दिलेली बरी. पण घायल, दामिनी या माझ्या आवडत्या सनीपटांच्या खालोखाल मला जाट आवडला. एंट्रीच्या प्रसंगापासूनच सनीने धमाल उडवून दिली आहे. त्याच्या एंट्रीला, मोबाईलवर बघताना फालतू वाटणारं पण चित्रपटगृहात मात्र थक्क करून सोडणारं असं 'जय श्रीराम' हे भगवे ध्वज, भगवे वेष अशा एकूणच भगव्या वातावरणाने भारलेलं अप्रतिम गाणं लागतं आणि वातावरण एकदम चैतन्याने भरून जातं.

शीर्षकावरून तरी चित्रपट भारतातल्या उत्तर भागातल्या एखाद्या खेड्यात किंवा नागरी भागात घडत असेल असं वाटून जातं. मात्र 'जय श्रीराम' गाणं संपल्यावर आपल्याला समोर दक्षिणेतल्या एका अतिशय दुर्गम भागातल्या छोट्याशा खेडेगावाचं दर्शन होतं. तिथे व्हिलन्सच्या उतरंडीमधल्या सर्वात तळातल्या टप्प्यावर असणाऱ्या लोकांची सनीबरोबर हातघाईची हाणामारी होते. पण तत्पूर्वी “या अडीच किलोच्या हाताची कमाल उत्तरेने बघितली आहे आणि आता दख्खनेने बघण्याची वेळ आली आहे” अशा अर्थाचा एक संवाद टाकून सनी चित्रपटाचा भूगोल स्पष्ट करून टाकतो. आपला उद्देश आणि शैली अधिक सुस्पष्ट करून सांगण्यासाठी "जब मैं मारना शुरु करता हूं तब मैं ना गिनता हूं ना सुनता हूं" असा निर्वाणीचा संदेश द्यायलाही सनी विसरत नाही! थोडक्यात सनीपाजीच्या हाणामारीची पद्धत आणि प्रकृती ही एकंदरपणे दक्षिणेतल्या हाणामारीच्या चित्रपटांशी भलतंच जवळचं नातं सांगणारी आहे हे बॉलिवीड/टॉलिवीडच्या उशिरा (चित्रपटात कुठेही कणभरही वाटत नसला तरी सनी ६७ वर्षांचा आहे) का होईना लक्षात आलं हे नशीबच.

आणि त्यानंतर जवळपास तासभर सुरु होते ती बहुअंगी, बहुरंगी हाणामारीची बहुआयामी मैफल. गाडी, विजेचा खांब, वरवंटा, थाळी, काठी, टेबल, खुर्ची यातली प्रत्येक गोष्ट अस्त्राप्रमाणे वापरली जाऊन क्षणभरातच तिचा चक्काचूर झालेला असतो. यातली हाणामारी किल किंवा जॉन विक किंवा अगदी जेम्समधल्या हाणामारीसारखी सफाईदार नाही किंवा कोरिओग्राफ केलेली नाही. ती सनीसाठी लिहिण्यात आलेली शब्दशः हाणा आणि मारी आहे. दामिनीमधल्या गोविंदच्या ढाई किलोच्या हाताच्या संदर्भाप्रमाणेच गदरमधल्या एका प्रसंगाचाही संवाद न वापरता संदर्भ देण्यात आलेला आहे. गदरमध्ये हॅन्डपंपला अजरामर करणारा सनी इथे जमिनीवर उभ्या असलेल्या उंच खांबाच्या वरच्या टोकाला लावलेला पंखा (एक प्रकारचा सिलिंग फॅन) त्या खांबासकट उखडून टाकून त्यातल्या फॅनला एका व्हिलन्सच्या उतरंडीमध्ये बऱ्यापैकी वरच्या स्थानी असलेल्या एकाला, फॅनच्या वरच्या स्थानी  लटकवतो. जाटचं पोस्टर नीट बघितलंत तर या पंख्याच्या फोटोत तो पंख्याचा गोल सनीच्या छातीवर दाखवून प्रेक्षकांना ‘आयर्न मॅन’ ची आठवण करून देण्याचा प्रयत्न करण्यात आलेला आहे.

इडली सांडल्याने चिडलेला आणि सुरुवातीला फक्त व्हिलन्सकडून ‘सॉरी’ ऐकण्यासाठी हातपाय चालवणारा सनी हळूहळू डॉट्स कनेक्ट करत उघडपणे न दिसणाऱ्या अनेक गोष्टींची साखळी जुळवून हळूहळू त्या एकूणच प्रकाराच्या तळाशी जायचा निश्चय करतो. आणि महिला पोलिसांच्या साथीने त्यात यशस्वीही होतो. सैयामी खेरने साकारलेली देखणी इन्स्पेक्टर आवर्जून उल्लेख करण्यासारखी!

सुरुवातीच्या एका तासात आवर्जून लक्षात राहणारा आणि खळखळून हसायला लावणारा बॅड मॅन म्हणजे राम सुब्बा रेड्डीचं पात्र साकारणारा अजय घोष. त्याचं अफलातून टायमिंग आणि विनोदी हावभाव सनीच्या चक्रीवादळात काही हास्याचे क्षण फुलवून जातात. सुरुवातीच्या एक दीड तासानंतर चित्रपटाचा वेग किंचित मंदावतो. पण ते आवश्यकही असतं कारण ही सगळी हाणामारी, हत्या, हल्ले चालू आहेत ते नक्की कशासाठी चालू आहेत, या एवढ्याशा टीचभर गावात एवढ्या टोकाला जाऊन, जीवाची बाजी लावून लोक आणि मुख्य व्हिलन का लढतायत याचं पटण्यासारखं काहीतरी स्पष्टीकरण असायला हवं असं वाटतं आणि पुढचा तासभर प्रेक्षकांना अतिशय तपशीलवारपणे ते स्पष्टीकरण एकूण एका बारीकसारीक मुद्द्यांसह पुरवलं जातं.

'खुनी खाना' च्या बिनडोक चित्रपटांप्रमाणे इथे उगाच मनात आलं म्हणून मारलं अशी बिनडोक मारामारी चालू नसून त्या सगळ्यामागे एक महत्वाचं कारण आहे, त्या सगळ्याला एक भयंकर पार्श्वभूमी आहे हे स्पष्ट केलं जातं. आणि त्यामुळे प्रेक्षक त्यातल्या प्रत्येक घटनेशी हळूहळू का होईना कनेक्ट होत जातो.                   

रामूच्या ‘जेम्स’च्या चाहत्यांना (कोणी असल्यास.. मी तरी जेम्सचा प्रचंड चाहता आहे आणि जेम्सवरची एक पोस्ट लॉंग पेंडिंग आहेच) जेम्समधली जिममध्ये घडणारी अफलातून मारामारी नक्कीच आठवत असेल. जाटमधेही त्या हाणामारीतल्या एका प्रसंगाच्या अगदी जवळ जाणारा तुरुंगातला एक प्रसंग आहे. त्याचप्रमाणे 'मॅड मॅक्स फ्युरी रोड' मधल्या बाईक्सच्या हल्ल्याच्या प्रसंगाची आठवण यावी असाही एक प्रसंग यात आहे.

मुख्य व्हिलन असलेला राणातुंगा अर्थात रणदीप हुडाच्या पत्नीची भूमिका साकारणाऱ्या रेजिना कॅसॅन्ड्राच्या अभिनयाचा, सौंदर्याचा आणि तिच्या एकूणच वावराचा आवर्जून उल्लेख करायला हवा. शेजारची काकू वाटावी अशी मुलगी प्रसंगी मुख्य व्हिलनला सांभाळते, त्याला काबूत ठेवते तर कित्येकदा त्याच्या बरोबरीने रक्तपात करायलाही मागेपुढेही पाहत नाही.

अत्यंत निष्ठुर आणि क्रूर राणातुंगा रणदीप हुडाने अप्रतिम साकारला आहे. येशू ख्रिस्ताच्या पावित्र्यात उभा असलेला आणि दुसऱ्याच क्षणी निष्ठुरपणे रक्तपात करणारा राणातुंगा काळजात धडकी भरवणारा असा आहे. अर्थात राणातुंगा ख्रिस्ताच्या रूपात उभा असण्याचा प्रसंग काही दिवसांनी ख्रिस्ती संघटनांच्या तक्रारीनंतर चित्रपटगृहात दाखवल्या जाणाऱ्या आवृत्तीतून काढून टाकण्यात आला असला तरी टेलिग्रामवर उपलब्ध असलेल्या आवृत्तीत तो अजूनही आहे. जिज्ञासूंनी शोध घ्यावा.

आवर्जून उल्लेख करावा, म्हणजे अर्थातच ‘सनीपाजींच्या फायटिंगनंतर आवर्जून उल्लेख करावा अशा काही गोष्टी’ हे वेगळं सांगायला नकोच. ते तसं नसतं तर ही पोस्ट पाडायची गरजच पडली नसती. तर ‘सनीपाजींच्या फायटिंगनंतर आवर्जून उल्लेख करावा अशा काही गोष्टी’ म्हणजे संकलन, संवाद आणि पार्श्वसंगीत. अनेकदा अरेखीय प्रकाराने घडणाऱ्या घटना प्रत्यक्षात बघताना त्यांचा क्रम नक्की कळून त्या मूळ कथेशी एकरूप होण्यासाठी संकलन चांगलं असण्याची अतिशय आवश्यकता होती. ते काम संकलक टीमने अतिशय चोखपणे बजावलं आहे. Action sequences साठी तर एका मोठ्या टीमने काम केलं आहे आणि ते अतिशय प्रभावी झालं आहे हे वेगळं सांगायची गरज नाहीच! पार्श्वसंगीतही पडद्यावर घटनांशी प्रेक्षकांना एकरूप व्हायला लावेल इतकं प्रभावी जमलं आहे. अशा प्रकारच्या चित्रपटाला आवश्यक असे तडाखेबाज संवाद आणि राम सुब्बा रेड्डीच्या काही भन्नाट संवादांनी धमाल उडवून दिली आहे.  

आणि अर्थात सर्वात महत्वाचा म्हणजे ६७ वर्षांचा असूनही ६७ वर्षांचाच वाटणारा आणि अनेकदा न वाटणारा सनी. वाटणारा यासाठी की एवढ्या हाणामारीच्या प्रसंगांमध्ये पिळदार शरीर दाखवण्याची संधी असूनही पहिल्या प्रसंगापासून कोपराच्या चार इंच खाली असणारा सनीच्या शर्टाची बाही एक इंचभरही वर सरकलेली नाही. आणि न वाटणारा यासाठी की स्लो मोशनमुळे का होईना त्याच्या चपळ भासणाऱ्या हालचाली आणि अशक्य ताकद, त्याची संवादफेक, हावभाव, प्रेक्षकांना जुन्या सनीशी जोडून घ्यायला लावणारे, स्मरणरंजनात (nostalgia) रमायला लावणारे अनेक संवाद आणि प्रत्यक्ष हाणामारीचे प्रसंग.

मकरंद देशपांडे आणि उपेंद्र लिमये या दोन सशक्त मराठी कलावंतांनी नेहमीप्रमाणे हिंदीत काहीतरी थुकरट भूमिका करताना कणभराचाही विचार का केला नसावा या जाणिवेने हताश व्हायला होतं. मकरंद देशपांडेची भूमिका जरा तरी ठीक आहे मात्र उपेंद्र लिमयेची आधीच हास्यास्पद असलेली भूमिका त्याने चित्रविचित्र हावभाव करत आणि आवाज काढत अक्षरशः अजूनच हास्यास्पद करून ठेवली आहे हे बघून फार वाईट वाटलं. कारण उपेंद्र लिमये हा माझा अतिशय अतिशय आवडता अभिनेता आहे. असो. इलाज नाही.

जॅक रीचरच्या कादंबऱ्यांमध्ये अमेरिकाभर स्वच्छंद भटकंती करणारा, काहीही संबंध नसताना अचानकच एखाद्या खलप्रवृत्तीच्या माणसाशी संबंध आल्याने त्याचा नायनाट करणारा निवृत्त मेजर ली चाईल्डने चितारला आहे. जाटमधला सनी हा अनेक अंगांनी रीचरशी साधर्म्य साधणारा आहे. फिरस्ती करणारा, लोकांच्या मदतीला धावून येणारा आणि हे करत असताना अचानकच एखाद्या राष्ट्रीय सुरक्षा आपत्तीची चाहूल लागल्याने तिथेच राहून सर्वात प्रमुख आणि भयंकर अशा मुख्य खलनायकाचा नायनाट करेपर्यंत त्याच गावात टिच्चून राहणारा आणि काम झाल्यावर हळूच तिथून निघून जाणारा! रीचरचे हे सारे गुणविशेष जाटमध्ये आढळल्याने कदाचित जाट अत्यंत आवडून तो साडे तीनवेळा बघितला गेला असेल.

तुम्हाला सनीपाजी, घायल, जॉन विक, जेम्स, किल, दामिनी, तुफान हाणामारी, रीचर (किंवा अगदी सैयामी किंवा रेजिना) यापैकी काहीही आवडत असल्यास आवर्जून बघायलाच हवा असा जाट. आणि नाही बघितलात तर..... तर मग मात्र "सॉरी" म्हणावंच लागेल!!!

तळटीप : यात सेन्सरबोर्डवाल्यांनी नेहमीप्रमाणे मजामजा केलीच आहे. एका प्रसंगात राणातुंगा तोंडात सिगरेट धरून तलवारीने एका माणसाचं शीर उडवताना दाखवला आहे. मात्र उजव्या टोकाला खाली दिसतं "सिगरेट स्वास्थ्यासाठी हानिकारक आहे."

--हेरंब ओक